Η επιβολή αχρήματης οικονομίας υπό καθεστώς ειδικών περιστάσεων (capital controls, πανδημία κ.ό.κ.) – ή, όπως λέει ο λαός, «ο λύκος στην αναμπουμπούλα χαίρεται»

Πήγα εν καιρώ «πανδημίας» σε ένα κατάστημα της γειτονιάς να αγοράσω χαρτί κουζίνας. Πήρα από συνήθεια την χρεωστική μου κάρτα. Πήρα το προϊόν ανά χείρας και έφτασα στο ταμείο.

Το μηχάνημα POS είχε βλάβη από την προηγουμένη μέρα και η καταστηματάρχης ήταν περίλυπη γιατί η εξυπηρέτηση από την εταιρεία με το «μηχανάκι» ήταν απούσα. Άντε να στείλω sms για να πάω πολύ μακρύτερα από τον τόπο που μένω. Έφυγα άπρακτος, συνειδητοποιώντας ότι κάτι πάει πολύ στραβά με την κλασσική οικονομία την οποία σπούδασα στο πανεπιστήμιο.

Εξηγούμαι: Η συναλλαγή ήταν έτοιμη. Υπήρχε η προσφορά και η ζήτηση. Υπήρχε το κατάστημα, καθαρό και φωτισμένο. Υπήρχαν τα ράφια με έτοιμο απόθεμα. Υπήρχε ο πελάτης που ήξερε το κατάστημα, είχε την αγοραστική δύναμη και είχε συμφωνήσει να αγοράσει στην αναγραφόμενη τιμή. Όλα ήταν εκεί. «Product, Price, Place, Promotion» που έλεγε ο πατέρας του μάρκετινγκ Kotler. Κι όμως, η συναλλαγή δεν έγινε. Ένας αόρατος τροχονόμος είχε σταθεί «μπάστακας» και έλεγε «δεν σἀς επιτρέπω». 

Από τις χρεωστικές και πιστωτικές κάρτες, στις τραπεζικές μισθοδοσίες, στις υποχρεωτικές τραπεζικές συναλλαγές, στο web banking, στις χρεώσεις από το κινητό, στις ανέπαφες συναλλαγές, στα χρηματιστήρια κρυπτονομισμάτων, στα ψηφιακά πορτοφόλια, στο ψηφιακό «διάβασμα» της παλάμης ή του προσώπου που ήδη σε κάποιες χώρες βρίσκει εφαρμογή, η τεχνολογία των συναλλαγών προχωρά με σταθερό παρονομαστή την υποκατάσταση του τυπωμένου χρήματος από την αγορά. 

Η διαδρομή των γεγονότων που ξεριζώνουν το κλασσικό χαρτονόμισμα από την καθημερινότητά μας και στρώνουν το δρόμο προς μία αχρήματη κοινωνία, έχει ήδη μακρά προϊστορία πρό της πανδημίας. Ας την ιχνηλατήσουμε.

1. Είναι καλό ή κακό η μετάβαση σε μία αχρήματη κοινωνία;

 Εύκολα πολλοί θα σκεφθούν ότι η αχρήματη κοινωνία έχει πλεονεκτήματα:

• θα αναγνωρίσουν ότι πρόκειται για εξέλιξη της τεχνολογίας προς το πρακτικότερο, από την άνεση του καναπέ ή του γραφείου, αποφεύγοντας χάσιμο χρόνου, άσκοπες και κοπιώδεις μετακινήσεις. 
• Θα συμφωνήσουμε.

• θα πιστέψουν ότι μειώνει την εγκληματικότητα και το ενδεχόμενο φυσικής ληστείας. 
• ΔΕΝ θα συμφωνήσουμε. Αφ’ ενός η ληστεία των χρημάτων μας στον δρόμο έχει υποκατασταθεί από τις ληστείες μπροστά στα ΑΤΜ και από τις «ανέπαφες» ψηφιακές απάτες, αφού ο κατ’ επάγγελμα κακοποιός εξελίσσεται σύμφωνα με το επάγγελμά του¹. 
• Αφ’ ετέρου, η εγκληματικότητα ήταν σαφέστατα λιγότερη σε καιρούς που ζούσαμε μόνο με μετρητά. Η τωρινή εγκληματικότητα είναι θέμα απουσίας φύλαξης συνόρων, αστυνόμευσης εστιασμένης στη φύλαξη των ...λαοφιλών πολιτικών αντί του απλού πολίτη στη γειτονιά του. Και ας μην ξεχνούμε – σήμερα λείπει και η συνέπεια στην έκτιση των κακουργηματικών ποινών, καθώς η βαριά εγκληματικότητα επιβραβεύεται με ταχεία αποφυλάκιση.

• θα ακούσουν την επίκληση του κράτους να ελέγχει τη φοροδιαφυγή. 
• ΔΕΝ θα συμφωνήσουμε. Αφἐνός, ας νοικοκυρευτεί το κράτος περισσότερο με τις μεγάλες τρύπες κακοδιαχείρισης, τις ψεύτικες συντάξεις, τη χρηματοδότηση της κομματοκρατίας και των ΜΚΟ, τα επιδόματα εποίκων και τα κονδύλια σε ΜΜΕ, και έπειτα ξαναμετράμε. Αφ’ ετέρου, το κράτος οφείλει να δει ξανά τη φορολόγηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Οι περισσότεροι μικρομεσαίοι επιχειρηματίες που μπορώ να υποθέσω ότι φοροδιαφεύγουν, δεν το κάνουν από καπιταλιστική ηδονή, αλλά από ανάγκη επιβίωσης απέναντι στην παράλογη, τερατώδη υπερφορολόγηση του κράτους.

Ωστόσο, αυτό που συστηματικά παραβλέπουμε, είναι ότι ταυτόχρονα με τη μετάβαση στην αχρήματη κοινωνία, έχουμε και αλλαγή αφεντικού στην οικονομία. 

• Το φυσικό νόμισμα έχει κάποιες πολύ συγκεκριμένες αρετές:
• Είναι το ΜΟΝΟ επίσημο κρατικά αναγνωρισμένο μέσον αποτίμησης αξίας. (Δεν θα ανοίξουμε καν τη συζήτηση για το αντίκρισμά του σε χρυσό ή άλλο μέτρο σύγκρισης, που εκφεύγει του θέματος του άρθρου).
• Είναι επίσης το ΜΟΝΟ μέσον συναλλαγής που ΔΕΝ επιβαρύνεται με προμήθεια σε μεσάζοντα.
• Δεν επιβαρύνει το περιβάλλον με κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος και δεν εξαρτάται από την εύρυθμη σύνδεση με το διαδίκτυο. 

Είναι επομένως το ΜΟΝΟ μέσον που εγγυάται την πραγματικά ελεύθερη, απρόσκοπτη διακίνηση χρηματικών πόρων εντός της Ελληνικής Επικράτειας και βεβαίως εντός της διακρατικής ζώνης του ευρώ. Να θυμηθούμε ότι «ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων» μάς υπόσχονταν οι πολιτικοί που μάς έβαλαν στην πάλαι ποτέ ΕΟΚ. Σήμερα, ούτε μέσα στην ίδια τη χώρα μας δεν εφαρμόζουν την ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίου...

• Οι τράπεζες αναλαμβάνουν έναν ιδιότυπο θεσμικό ρόλο, αν και ιδιωτικών συμφερόντων, ως μακρύ χέρι της κρατικής μηχανής και ως εν δυνάμει τα μάτια του κράτους στις καθημερινές δραστηριότητες των πολιτών. 
• Αλλοιώνεται ο ρόλος των τραπεζών από παραγωγικός σε παρασιτικός. Αυτό γίνεται κατανοητό εάν συνειδητοποιήσουμε τί είναι πιό «έξυπνο» επιχειρηματικά για μία τράπεζα, να χρηματοδοτεί επενδύσεις ή να μεσολαβεί σε ψιλικατζίδικες συναλλαγές; Ας δούμε δύο απλουστευμένα σενάρια:
• Περίπτωση Α: Να χρηματοδοτήσει 10.000 νέες επενδύσεις επιχειρήσεων. 
• Εκχώρηση επενδυτικού δανείου σε 10.000 επιχειρήσεις Χ μέση αξία δανείου 50.000€ Χ ετήσιο επιτόκιο 9% = 45 εκ. ευρώ ετήσιος τζίρος για την τράπεζα. 
• Έχει κόστος; Ναι, σημαντικό. Χρειάζεται να παρακολουθεί με κοστοβόρα νομικά τμήματα και διαδικασίες risk analysis τις πορείες των επενδύσεων και την ειλικρίνεια των οφειλετών. Επιπλέον, για να εκταμιεύσει αυτά τα κεφάλαια, τα έχει λάβει με κόστος (επιτόκιο διατραπεζικού δανεισμού ή επιτόκιο αντίστοιχων καταθέσεων). 

• Περίπτωση Β: Να εισπράττει μία «ανεπαίσθητη» προμήθεια επί του συνολικού όγκου ηλεκτρονικών συναλλαγών ενός μεγαλύτερου αριθμού επιχειρήσεων που έχουν ίδια κεφάλαια και δεν δανείζονται.
• Έστω για το παράδειγμά μας 30.000 επιχειρήσεις με ημερήσιο τζίρο (ηλεκτρονικές εισπράξεις) Χ 1.000 ευρώ ημερήσιο τζίρο Χ 300 ημέρες ετησίως Χ 0,5% χρέωση επί των ηλεκτρονικών εισπράξεων = 45 εκ. ευρώ ετήσιος τζίρος για την τράπεζα. 
• Έχει κόστος; ΟΧΙ, πέραν της αυτονόητης συντήρησης μίας καλής και αξιόπιστης ηλεκτρονικής πλατφόρμας λογαριασμών.  

• Περίπτωση Γ: Να εισπράττει προμήθεια ελάχιστα σεντς, καθημερινά, επί 24ώρου βάσεως, από ΚΑΘΕ συναλλαγή από ΟΛΟΝ τον πληθυσμό.
• Έστω ο μισός πληθυσμός μας, 5.000.000 συμπολίτες, κάνει 1 ηλεκτρονική συναλλαγή κάθε εργάσιμη μέρα (πληρωμές, εξοφλήσεις, αναλήψεις από ΑΤΜ κλπ) Χ 10 σεντς μέση προμήθεια συναλλαγής Χ 250 εργάσιμες μέρες το χρόνο = 125 εκ. ευρώ ετήσιος τζίρος για την τράπεζα. 
• Έχει κόστος; ΕΠΙΣΗΣ ΟΧΙ, πέραν της αυτονόητης συντήρησης μίας καλής και αξιόπιστης ηλεκτρονικής πλατφόρμας λογαριασμών. 

Συμπέρασμα: Συμφέρει μία τράπεζα να είναι ένας παθητικός ΙΔΙΩΤΗΣ μεσίτης που αμείβεται απλώς επειδή αναπνέει, εισπράττοντας κατιτίς από το τελευταίο φύλλο που κουνιέται στην οικονομική δραστηριότητα της χώρας!²

2. Μερικοί ενδιάμεσοι σταθμοί στην προϊστορία της μετάβασης από την εγχρήματη στην αχρήματη κοινωνία.

• Υποχρεωτική ηλεκτρονική μισθοδοσία.
• Υποχρεωτική διατραπεζική πληρωμή για συναλλαγές αξίας άνω ενός ορίου. 
• Αυτό το όριο διαρκώς μειώνεται. Ξεκίνησε από τα 1.500 ευρώ και έχει ήδη πέσει στα 300 ευρώ. Πρόκειται για την πρώτη έμμεση ΠΑΥΣΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ του φυσικού νομίσματος και αντίθετα de facto ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ του πλαστικού χρήματος ως υπέρτερου. 
• Επιβολή POS παντού. Πλέον διαδίδεται και ως απλή εφαρμογή στο κινητό.
• Επιβολή καρτών με ανέπαφο σύστημα συναλλαγών (τεχνολογία RFID ταυτοποίησης με ραδιοσυχνότητες), το οποίο αναγνωρισμένα είναι διάτρητο και υποκλέπτεται με λίγες γνώσεις πληροφορικής και hardware διαθέσιμο στο εμπόριο -υπάρχει πληθώρα σχετικών διαφωτιστικών βίντεο στο διαδίκτυο, και κυρίως υπάρχει επίσημη αναγνώριση του κινδύνου (απόφαση αρ. 48/201 8/5/2018) από την ελληνική Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα³. 
• Αυτός είναι και ο λόγος που μπορεί κανείς και σήμερα να ζητήσει από την τράπεζά του να απενεργοποιήσει την ανέπαφη λειτουργία και η κάρτα να δουλεύει αποκλειστικά με χρήση PIN. (Μάλιστα η παραπάνω απόφαση υπήρξε καταλυτική ώστε να μπορούμε σήμερα με μια απλή αίτηση στην τράπεζα να απενεργοποιούμε την ανέπαφη λειτουργικότητα της κάρτας μας). 
• Αντίθετα με τις εγχρήματες συναλλαγές, εδώ ο νομοθέτης αύξησε το όριο  ποσού για ανέπαφες συναλλαγές χωρίς PIN (κωδικό) στα 50 ευρώ έναντι 25 ευρώ.

• Λειτουργία εταιρειών με άρνηση πληρωμής με το επίσημο νόμισμα αλλά αποκλειστικά με ηλεκτρονική συναλλαγή – και δεν μιλάμε καν για e-shops. 
• Για παράδειγμα, σε ελληνικά αεροδρόμια γνωστή αεροπορική εταιρεία χαμηλού κόστους για πρόσθετη έκτακτη χρέωση μεγαλύτερης αποσκευής έχει αρνηθεί να δεχθεί πληρωμές μετρητοίς παρά μόνο με κάρτα, με κίνδυνο αν δεν έχεις κάρτα να μην επιβιβάσεις την αποσκευή ή να χάσεις την πτήση. 
• Capital controls. Το προσωπικό «δώρο» της παγκοσμιοποίησης από τον «Γιάνη» (τον αριστερό επαναστάτη που σπούδαζε στα γνωστά πανεπιστήμια της παγκοσμιοποίησης με συστατικές επιστολές του Ανδρέα Παπανδρέου), όπου επιβλήθηκε στον ελληνικό Λαό με μπολσεβικικό τρόπο η ζωή με πιστωτική κάρτα και η σχεδόν ψυχοπαθολογική εξάρτηση από τα ΑΤΜs. 
• Click-away, click-to-buy και λοιπά ευφάνταστα μέτρα της πανδημίας. Λόγω της δήθεν υψηλής πιθανότητας διασποράς του κορονοϊού μέσα από το φυσικό χρήμα (κέρματα, χαρτονομίσματα) επιβλήθηκαν με ακατανόητες ξένες εκφράσεις (περιέργως τις ξενικές ορολογίες επέβαλε και προώθησε δημοσίως ο γνωστός υπουργός Ανάπτυξης που τόσα χρόνια πουλάει και μαθήματα αρχαίας ελλληνικής γλώσσας –μπροστά στη Μεγάλη Επανεκκίνηση τί να μετράει ο Θουκυδίδης...).
• Βέβαια, η κυβέρνηση, που τόσο αρέσκεται να ρωτά ειδικούς,  επιδεικτικά αγνοεί τα πορίσματα σοβαρής επιστημονικής έρευνας, που δημοσιεύτηκε στις 3 Αυγούστου 2021⁴, όπου ειδικοί από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και το Τμήμα Ιατρικής και Μοριακής Ιολογίας του γερμανικού πανεπιστημίου Ruhr-Universitat του Μπόχουμ, έλεγξαν το ιικό φορτίο σε χαρτονομίσματα και κέρματα και κατέληξαν στο ότι «υπό ρεαλιστικές συνθήκες, η μόλυνση με κοροναϊό από τα μετρητά είναι πολύ απίθανη».
• Να θυμίσουμε ότι οι «ΚΥΑ του κορονοϊού» αναφέρουν (άραγε από μαύρο χιούμορ ή από έμφυτη έλλειψη σοβαρότητας της κυβέρνησης;) ότι πρέπει να τηρείται ανέπαφη συναλλαγή με κάρτα για την πληρωμή υπηρεσιών σε οίκους ανοχής... (Βέβαια, η ίδια η υπηρεσία, που δεν είναι διόλου ανέπαφη, είναι μια χαρά αρκεί ο πελάτης να έχει πιστοποιητικό εμβολιασμού. Και φυσικά οι κάτοχοι πιστοποιητικών και αυτοί κολλούν και μεταδίδουν, αλλά αυτό προφανώς δεν ανησυχεί τους ειδικούς της κυβέρνησης. Το χαρτονόμισμα τους πειράζει. Και πάνω απ’ όλα φυσικά οι ιεροί ναοί και η Θεία Κοινωνία.)
• Κρυπτονομίσματα. Μας υπενθυμίζονται μέσα από τεράστια διαφημιστικά κονδύλια στο διαδίκτυο. Πρόκειται για το πρώτο είδος νομίσματος που είναι αποκλειστικά ηλεκτρονικό, και είναι ταυτόχρονα παγκόσμιας κυκλοφορίας. Σκεφθείτε το λίγο βαθύτερα. Απλές ψηφιακές εγγραφές, αποθηκευμένες ένας Θεός ξέρει πού. Αέρας κοπανιστός, αποδεκτός από το Πεκίνο ως τη Μαδρίτη και το Λος Άντζελες. Αέρας παγκοσμιοποίησης.

3. Αχρήματη κοινωνία πρό των θυρών λοιπόν –για την ακρίβεια, με το ένα πόδι ήδη εντός των θυρών. 

• Διαφωτιστικά είναι τα ρεπορτάζ στην Σουηδία που πληρώνεις τον καφέ με εμφύτευμα στο δεξί χέρι⁵ και στη Μόσχα όπου η πρόσβαση στο μετρό με την αντίστοιχη χρέωση εισιτηρίου γίνεται με αναγνώριση προσώπου⁶.  Αν σας φαίνεται προχωρημένο, λυπούμαστε αλλά ήδη το διαφήμιζε ως εφηρμοσμένη τεχνολογία η IBM⁷ ήδη από το 2008.  
• Και στη μεν Σουηδία, τις ΗΠΑ και τη Ρωσία, ίσως προηγούνται οι άνθρωποι. Στην Ελλάδα, ο υφυπουργός Λιβάνιος από του βήματος της Βουλής μας πληροφόρησε ότι το ηλεκτρονικό ιατρικό ιστορικό με τσιπάρισμα θα έρθει πρώτα στα ζώα συντροφιάς και μετά στους ανθρώπους (άρα και η τεχνολογική υποδομή αποθήκευσης και άλλων δεδομένων, όπως και η σύνδεση με έναν τραπεζικό λογαριασμό). Και όλα -μην το ξεχνάμε-  με τη γνωστή διάτρητη τεχνολογία RFID με την οποία διαβάζονται ή και εγγράφονται δεδομένα από απόσταση και ακόμη και εν αγνοία μας. Και σήμερα ο ίδιος ο φερόμενος ως πρωθυπουργός του «επιτελικού κράτους» πανηγυρίζει γιατί το δίπλωμα οδήγησης το έβαλε σε ψηφιακό πορτοφόλι. («Τό τί αυτοκίνητο θα οδηγούμε και με τί κόστος καυσίμου δεν έχει σημασία, σημασία έχει ότι έγινε ψηφιακό το δίπλωμα – δηλαδή περίπου πουλάμε να πουλήσουμε «καθρεφτάκια σε Ινδιάνους»...)

4. Ένα «στοίχημα» που χρωστούμε στα παιδιά μας να ανατρέψουμε.

Βάζω στοίχημα ότι αρκετοί θα τρέξουν χαρούμενα να ανταλλάξουν το χειροπιαστό χρήμα με ηλεκτρονικές εγγραφές μέσα στην παλάμη τους. Θα ψάχνουν να γίνουν ακόμη περισσότερο «ανέπαφοι» και... «ελεύθεροι» από την δέκατη ογδόη μετάλλαξη αυτού του κορονοϊού ή κάποιου άλλου ιού (ο κύριος Μπιλ Γκέιτς που ερευνά ενδελεχώς αυτά τα θέματα έχει προφητεύσει σχετικά, ενώ παρατηρούμε ότι συχνά πέφτει μέσα στις επιστημονικές του προφητείες και συνάμα επενδυτικές του προβλέψεις). 

Βάζω εν συνεχεία στοίχημα ότι ίσως τότε, αντί χαρτζιλικιού και δωρεάν γιγαμπάιτς για την δέκατη όγδοη αναμνηστική δόση του εμβολίου, να δίνει η κυβέρνηση δωρεάν το νέο χρηματοπιστωτικό εμφύτευμα του Πιερρακάκη (δεν θα ήταν έκπληξη αν ήδη το συζήτησε σε συνάντηση της λέσχης Μπίλντενμπεργκ τον περασμένο Ιούνιο, στην οποία συμμετείχε⁸). Το τέλος του στοιχήματος λέγεται Αναβάθμιση σε Υπήκοο 2.0, Αναβάθμιση και σε Σκλάβο 66.5...

ΕΚΤΟΣ ΑΝ ΧΑΣΩ ΤΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ. Για να το χάσω, σημαίνει ότι η ΝΙΚΗ βρίσκεται εκεί, ισχυρή και ενωμένη, για να βάλει κάθε κατεργάρη στον πάγκο του. 

Με τη ΝΙΚΗ λοιπόν, γιατί θέλω πολύ αυτό το «στοίχημα» να το χάσω και να  κεράσω όλους τους Φίλους της Νίκης!

Νίκανδρος

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

¹Ενδιαφέρον ρεπορτάζ «Why Credit Card Fraud Hasn't Stopped In The U.S.» του CNBC στην «πατρίδα» των αχρήματων συναλλαγών: https://www.youtube.com/watch?v=c-DxF1XVATw

²Προφανώς τα ανωτέρω παραδείγματα μπορούν να έχουν πολλές παραμέτρους. Είναι διαφωτιστικά απλώς για να έχουμε το γενικό νόημα της διαφοράς μεταξύ υγιούς και παρασιτικής τραπεζικής πρακτικής. Ενδεικτικές πληροφορίες: https://esee.gr/το-κόστος-των-επιχειρήσεων-από-τις-τρα/ 

³https://www.dpa.gr/sites/default/files/2019-10/48_2018anonym.pdf  

⁴https://www.in.gr/2021/08/03/b-science/ereyna-telika-yparxei-idiaiteros-kindynos-molynsis-apo-koronaio-meso-xartonomismaton-kai-kermaton/  

⁵Δείτε https://www.youtube.com/watch?v=dl_gemn9a9E  

⁶Δείτε https://www.youtube.com/watch?v=r-sTDhi4or8  

⁷Δείτε https://www.youtube.com/watch?v=SYo05Ni3AqQ και https://www.youtube.com/watch?v=uOUXYkG-VD0 

⁸https://www.kathimerini.gr/politics/561882433/theoreio-schoinas-pierrakakis-sti-mpilntermpergk/