Ενέργεια, ο μεγάλος ασθενής

Σήμερα ακούμε και διαπιστώνουμε καθημερινά να ακριβαίνουν τα προϊόντα πρώτης ανάγκης, Πηγαίνεις στο «super market» και βλέπεις από μέρα σε μέρα να αλλάζουν οι τιμές των προϊόντων, παίρνοντας την ανιούσα. Παίρνεις το λογαριασμό της ΔΕΗ στα χέρια σου και σκέφτεσαι πώς θα τον πληρώσεις. Πηγαίνεις να βάλεις βενζίνη στο αυτοκίνητο και ξαφνικά παρατηρείς τις τιμές, που  έχουν ξεπεράσει τα δύο ευρώ το λίτρο. Και αναρωτιέσαι, σε τι οφείλεται αυτή η κατάσταση;

Ο μισθός μου, στην καλύτερη περίπτωση, μένει σταθερός, αλλά κατά καιρούς βλέπω και μειώσεις έμμεσα ή άμεσα. Ποιός λοιπόν είναι ο ένοχος γi' αυτά που συμβαίνουν στην αγορά;

Δεν χρειάζεται να είσαι ειδικός για να διαπιστώσεις ότι η κύρια αιτία όλων αυτών και πολλών άλλων είναι το ενεργειακό πρόβλημα. Η ενέργεια είναι σήμερα ο μεγάλος ασθενής, όχι μόνο σε εθνικό επίπεδο αλλά και σε διεθνές. Τα κυβερνητικά λάθη, όπως μπορούμε να αναλύσουμε  στη συνέχεια,  οξύνουν το πρόβλημα αυτό με αποτέλεσμα οι παρενέργειες που αναφέραμε να εντείνονται και πολλοί συνάνθρωποί μας να βρίσκονται σε απόγνωση.

Το ΕΣΕΚ (ΕΘΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΛΙΜΑ) του Υπουργείου Ενέργειας αδιαφορεί δυστυχώς  για την Νο1 εθνική προτεραιότητα, τη μείωση της υπέρμετρης ενεργειακής εξάρτησης από εισαγωγές, που είναι από τις μεγαλύτερες στην Ευρώπη (81% έναντι 57% ευρωπαϊκού μέσου όρου 2020)¹. Μάλιστα, ένα μέρος της εισαγωγής  φυσικού αερίου γίνεται μέσω  Τουρκίας. Καταλαβαίνετε ότι η εξάρτησή μας δεν γίνεται μόνο από χώρες, που διάκεινται φιλικά απέναντί μας, αλλά και από τον υπ΄αριθμόν ένα κακό γείτονά μας, την Τουρκία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Ακόμη το ΕΣΕΚ αδιαφορεί πρακτικά για το 73% της ενεργειακής μας οικονομίας, που είναι οι υδρογονάνθρακες (πετρέλαιο και φυσικό αέριο), οι οποίοι σήμερα εισάγονται κατά 99%².Η Κυβέρνηση αντικατέστησε με βίαιο τρόπο το λιγνίτη, τον οποίο παράγουμε, με φυσικό αέριο, το οποίο εισάγουμε. H Γερμανία θα καίει λιγνίτη μέχρι το 2038 και η Πολωνία μέχρι  το 2050.

To EΣΕΚ προγραμματίζει για την Ελλάδα καύση λιγνίτη μέχρι το 2023³. Μάλιστα σε ανακοίνωση του Υπουργείου Ενέργειας (Φεβρουάριος 2022) αναφέρεται:

Το έτος 2021 αποσύρθηκαν από την Καρδιά οι λιγνιτικές μονάδες 3 και 4, το έτος 2022 προβλέπεται να αποσυρθεί από τη Μεγαλόπολη η μονάδα 3 και από τον Άγιο Δημήτριο οι μονάδες 1-4. Το έτος 2023 προβλέπεται να αποσυρθούν από τον Άγιο Δημήτριο η μονάδα 5, από την Μελίτη η μονάδα 1 και από τη Μεγαλόπολη η μονάδα 4. Για την Πτολεμαΐδα προβλέπεται μετατροπή της σε μονάδα φυσικού αερίου το έτος 2025. 

Παρά τις εξαγγελίες του Πρωθυπουργού για επαναλειτουργία των λιγνιτικών μονάδων –με αφορμή τον πόλεμο της Ουκρανίας και την ανάγκη προστασίας από τις υπέρογκες αυξήσεις - το Υπουργείο ενέργειας επιμένει να δηλώνει ότι ισχύει το πρόγραμμα βίαιης απολιγνιτοποίησης της χώρας μας, ομολογώντας όμως έμμεσα και ότι δεν έχει άλλες επαρκείς ενεργειακές εφεδρείες πλην του λιγνίτη⁴.

Βεβαίως, ο πόλεμος της Ουκρανίας δεν είναι η βασική αιτία των παράλογων αυξήσεων στην ελληνική πραγματικότητα. Η ίδια η ΓΕΝΟΠ-ΔΕΗ διέψευσε τον πρωθυπουργό σε αυτό⁵. Και οι τιμές δεν ακολουθούν την Ευρώπη, ούτε ενεργειακή στρατηγική υπάρχει, όπως ομολογούν εκείνοι που ονειρεύονται αύριο συγκυβέρνηση με όσους σήμερα κατηγορούν⁶.

Η κυβερνητική πολιτική δεν προβλέπει, ούτε καν θέτει στόχους, για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο που μπορεί να παράγει η Ελλάδα στις επόμενες δεκαετίες. Πριν λίγες μέρες ο Πρωθυπουργός, υπό την πίεση της ενεργειακής κρίσης, ανακοίνωσε ότι θα ξεκινήσουν εξορύξεις υδρογονανθράκων επιμένοντας μόνο σε εξορύξεις φυσικού αερίου και όχι πετρελαίου. Δεν φαίνεται ότι στην πιο πάνω εξαγγελία υπάρχει ένας παραλογισμός; Εισάγουμε τεράστιες ποσότητες πετρελαίου για τις ανάγκες μας και αφήνουμε τα δικά μας πετρέλαια ανεκμετάλλευτα και μάλιστα στον Πατραϊκό, όπου υπάρχει πιστοποιημένο κοίτασμα και θα μπορούσε να αρχίσει άμεσα η εξόρυξη, ενώ στις υπόλοιπες περιοχές θα περάσουν χρόνια για να δούμε τα αποτελέσματα.

Ακόμη, στην πιο πάνω ανακοίνωση του Πρωθυπουργού, επειδή η χώρα μας δεν κατήγγειλε την Τουρκολιβυκή συμφωνία και δεν έχει ανακηρύξει την Ελληνική ΑΟΖ (Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη), παραλείφθηκαν κοιτάσματα στις θαλάσσιες περιοχές του Καστελόριζου και της Ανατολικής Κρήτης. Με την τακτική αυτή  της ηττοπάθειας δεν απεμπολούμε εμμέσως κυριαρχικά μας δικαιώματα; 

 Τον τελευταίο καιρό πολύς λόγος γίνεται για την κλιματική αλλαγή. Και αναρωτιέται κάποιος. Υπάρχει σχέση μεταξύ του ενεργειακού προβλήματος και της κλιματικής αλλαγής; Και μόνο το όνομα  ΕΣΕΚ («Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα») δείχνει ότι οι δύο αυτές έννοιες Ενέργεια και Κλιματική αλλαγή είναι αλληλένδετες ή, καλύτερα θα έλεγα, ότι θέλουν να τις παρουσιάζουν αλληλένδετες, για να μπορούν να δικαιολογούν τις άστοχες και επικίνδυνες πολλές φορές ενέργειές τους. Υπερτονίζουν και θεωρούν ότι η «κλιματική αλλαγή» ή «κλιματική κρίση», όπως αρέσκονται να την αποκαλούν τώρα τελευταία, οφείλεται στον ανθρώπινο παράγοντα και όχι σε φυσικά αίτια, όπως αποδεικνύουν έγκριτοι επιστήμονες. Κάνοντας αυτή και μόνον την παραδοχή προχωρούν σε ενέργειες που προκαλούν αλυσιδωτές παρενέργειες.  Πολλά παραδείγματα θα μπορούσε να αναφέρει κάποιος. Επανέρχομαι σε ένα μόνο, για  λόγους συντομίας, που αναφέραμε και προηγουμένως και έχει σχέση με τη καύση των υδρογονανθράκων. Στην Ελλάδα έχουμε πολλές μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, που καίνε λιγνίτη. Θεωρώντας  ότι οι μονάδες αυτές συντελούν στην κλιματική αλλαγή αρχίσαμε να τις κλείνουμε. Το αποτέλεσμα είναι η αύξηση της ανεργίας,  η ενεργειακή μας εξάρτηση - εφόσον εισάγουμε ακριβή ενέργεια- και η αύξηση της τιμής των προϊόντων.  Το θέμα της κλιματικής αλλαγής είναι ένα μεγάλο θέμα και ελπίζω να μας δοθεί η ευκαιρία να το αναλύσουμε σε κάποιο επόμενο άρθρο.

ΜΕΙΩΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗΣ

 Η ΝΙΚΗ, ως νέο Δημοκρατικό Πατριωτικό Κίνημα, χαράσσει εθνική ενεργειακή πολιτική με πρώτο στόχο τη μείωση της ενεργειακής εξάρτησης από εισαγωγές. Δεν σας φαίνεται παράλογο  να έχουμε δικά μας ενεργειακά αποθέματα, να τα αφήνουμε ανεκμετάλλευτα και να εισάγουμε πανάκριβη ενέργεια; Η χώρα μας διαθέτει τεράστια αποθέματα υδρογονανθράκων, ηλιακή ενέργεια, αιολική ενέργεια, αλλά και απεριόριστη ποσότητα νερού, που μπορεί να μας δώσει το “πράσινο υδρογόνο”. Τα αφήνουμε όλα αυτά και εισάγουμε το πανάκριβο φυσικό αέριο και πετρέλαιο.

Για τη λύση λοιπόν του ενεργειακού προβλήματος, μία ελληνική κυβέρνηση που έχει ως πρώτο συμφέρον αυτό του ελληνικού λαού, μπορεί:

• να ξεκινήσει με την ανακήρυξη της ΑΟΖ, πράγμα το οποίο μπορούμε να κάνουμε με βάση τις διεθνείς συνθήκες. 
• Αμέσως μετά να προβεί σε έρευνα και συμφωνίες εξόρυξης των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, που ανήκουν στον ελληνικό λαό. Ήδη επιστήμονες μιλούν για μεγάλα κοιτάσματα σε πολλές θαλάσσιες περιοχές. 
• Κατόπιν να προσελκύσει επενδύσεις με στόχο την αξιοποίηση από την Ελλάδα του ισχυρού δυναμικού ΑΠΕ (Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας) και να την καταστήσει κέντρο παραγωγής «πράσινου» υδρογόνου, του καυσίμου του μέλλοντος. «Πράσινο» είναι το υδρογόνο που παράγεται με ηλεκτρόλυση, η οποία πραγματοποιείται με ηλεκτρικό ρεύμα προερχόμενο από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. 
• Τελευταίο και αποτελεσματικό βήμα θα είναι η ακύρωση της βίαιης κατάργησης της χρήσης λιγνίτη και του κλεισίματος των εργοστασίων. Έχουμε εκμεταλλεύσιμα λιγνιτικά αποθέματα 2.876 εκ.τόνων, όταν ετησίως παράγουμε και καταναλώνουμε λιγότερους από 5 εκ. τόνους ετησίως. Με αυτό το ρυθμό τα αποθέματα θα τελειώσουν σε περισσότερα από 500 χρόνια . Αν δεκαπλασιάζαμε την εξόρυξη και την κατανάλωση, πάλι θα είχαμε αποθέματα  για 50 χρόνια.

ΙΣΟΡΡΟΠΗΜΕΝΗ ΧΡΗΣΗ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Πολλοί  βέβαια υποστηρίζουν ότι θα έχουμε προβλήματα άλλου είδους από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Μήπως έχουν δίκαιο; Θα αναφέρω ένα-δύο παραδείγματα και μέσω αυτών θα καταθέσω την άποψή μου. Τον τελευταίο καιρό είναι σε πλήρη ανάπτυξη τα αιολικά πάρκα. Υπάρχουν δύο τάσεις·  η μία υποστηρίζει ότι πρέπει να κάνουμε όσο το δυνατόν περισσότερα τέτοια πάρκα ώστε να έχουμε φθηνή και καθαρή ενέργεια, αποκρύπτοντας επιμελώς τα αρνητικά στοιχεία τέτοιων επενδύσεων. Η άλλη τάση υπογραμμίζει τις αρνητικές επιπτώσεις που θα έχουμε, όπως καταστροφές σε δάση, σε περιοχές Νatura, στο ζωικό βασίλειο και κυρίως στα πτηνά, στα μονοπάτια μέσα στα δάση, την άσχημη θέα των περιοχών με αιολικά πάρκα κλπ, αποκρύπτοντας και αυτή  τα  θετικά  της  αιολικής ενέργειας. Τα  ίδια  ισχύουν και για τα φωτοβολταϊκά  συστήματα.

Όλα αυτά μου θυμίζουν την ιστορία με την καμήλα. Κάποτε ρώτησαν την καμήλα· «τι προτιμάς; την ανηφόρα ή την κατηφόρα;» Εκείνη παραπονούμενη απάντησε: «χάθηκε το ίσιωμα;» 

Αν θέλουμε, μπορούμε να συγκεράσουμε τις δύο απόψεις, αρκεί να μην υπάρχουν προκαταλήψεις και να μη θέλουν κάποιοι να κερδίσουν περισσότερα σε βάρος του κοινωνικού συνόλου. Τι μπορούμε να κάνουμε; 

1. Αιολικά πάρκα και φωτοβολταϊκά συστήματα σε δομημένο περιβάλλον, οπωσδήποτε εκτός περιοχών καλλιεργήσιμων και Natura. Το δίκτυο Natura 2000 είναι ο βασικός πυλώνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας 
2. Κατασκευαστική καθετοποίηση⁷ με καινοτομία και ηπιότερες τεχνολογίες (π.χ. απτέρυγες τουρμπίνες) 
3. Αποκατάσταση μονοπατιών και άλλων φυσικών τοπίων μετά την εγκατάσταση των ανεμογεννητριών ή των φωτοβολταϊκών και 
4. Πρόβλεψη απόσυρσης των κατασκευών, όταν τελειώσει η λειτουργία τους.

ΜΕΙΩΣΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΙΩΣΗ ΡΥΠΑΝΣΗΣ

Τελειώνοντας,  θα μπορούσαμε να αναφερθούμε σε μερικά μέτρα που μπορεί να λάβει η πολιτεία με απώτερο σκοπό τη μείωση κατανάλωσης της ενέργειας και ταυτόχρονα τη μείωση της ρύπανσης του περιβάλλοντος: 

1. Η πολιτεία  μπορεί να θεσπίσει ισχυρά κίνητρα ανανέωσης επιβατικών οχημάτων και μείωσης καυσίμων και  καυσαερίων και στα υπάρχοντα οχήματα. Επιτέλους να καταργήσουμε την κυκλοφορία  παλαιών αυτοκινήτων, τα οποία είναι  περιβαλλοντικώς επιβλαβή και  επικίνδυνα για την οδική ασφάλεια.
2. Το να επικεντρώνει η πολιτεία το ενδιαφέρον της στην αμιγή ηλεκτροκίνηση θεωρούμε ότι είναι λάθος, διότι αυτό αφορά  μία ελίτ, ενώ αποκλείει τον μέσο Έλληνα από τα οφέλη της σύγχρονης τεχνολογίας αυτοκίνησης. Προτείνουμε την έξυπνη εστίαση κινήτρων ηλεκτροκίνησης σε χρήσεις περιορισμένης εμβέλειας: σε αστικές ταχυμεταφορές, ταξί, εταιρικούς αστικούς στόλους, μικρά νησιά. Αύξηση συμμετοχής ηλεκτροκίνητων σιδηροδρόμων στην επιβατική και την εμπορευματική κίνηση. Σύμπτυξη ΚΤΕΛ με πυκνότερες διαδρομές, βέλτιστη πληρότητα αλλά και εξοικονόμηση.
3. Μείωση της κατανάλωσης ενέργειας σε κτίρια και οικίες. Περισσότερες από τις μισές κατοικίες κατασκευάστηκαν πριν το 1980 με ανύπαρκτες προδιαγραφές θερμομόνωσης. Σήμερα, 2 στα 3 οικιακά κτίρια ανήκουν στις χαμηλότερες ενεργειακές κλάσεις (Ε-Η) ενώ μόλις 2,5% στις υψηλές (Α-Β). Αντίστοιχα περιθώρια βελτίωσης υπάρχουν στα κτίρια γραφείων και υπηρεσιών. Μόνιμα κίνητρα ενεργειακής αναβάθμισης των κατοικιών. Εκτεταμένη χρήση γεωθερμίας και ηλιακών συστημάτων στην ενεργειακή απόδοση κτιρίων (ψύξη, θέρμανση, ζεστό νερό). Ενσωμάτωση υψηλών προδιαγραφών ενεργειακής απόδοσης και μόνωσης στον Γενικό Οικοδομικό Κανονισμό. Μελέτη νέων μονάδων ηλεκτροπαραγωγής με προοπτική την παροχή τηλεθέρμανσης⁸, για   δραστική μείωση κόστους οικιακής θέρμανσης και ρύπανσης, νέες θέσεις εργασίας, μειωμένη εισαγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Συνεπώς, «υπάρχει ελπίς». Η ευθύνη βαραίνει όλους μας. Το αν θέλουμε ή όχι λύση στο ενεργειακό και σε πολλά άλλα προβλήματα, θα το δείξουμε στις προσεχείς εκλογές που σε λίγο έρχονται.

Του Γεωργίου Καλλιντέρη, Δρ. Φυσικής

¹EUROSTAT, https://ec.europa.eu/eurostat/cache/infographs/energy/bloc-2c.html?lang=en  

²EUROSTAT, https://ec.europa.eu/eurostat/cache/sankey/energy/sankey.html?geos=EL&year=2020&unit=KTOE&fuels=TOTAL&highlight=_1_2_&nodeDisagg=0101000000000&flowDisagg=true&translateX=0&translateY=0&scale=1&language=EN  

³ΦΕΚ 4893/31.12.2019

⁴«Στην κυβέρνηση θεωρούν ότι η βασική επιλογή που έχει εξαγγείλλει ο ίδιος ο κ. Μητσοτάκης και έχει περιληφθεί στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), δηλαδή το σταμάτημα κάθε λιγνιτικής παραγωγής μέχρι το τέλος του 2028, δεν χρειάζεται και δεν πρέπει να αλλάξει, παρότι από την Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχει πλέον μεγαλύτερη «ανοχή» στη χρήση του άνθρακα. Ομοίως θεωρούν ότι δεν χρειάζεται να αλλάξει ο ακόμα πιο αποφασιστικός προγραμματισμός της ΔΕΗ, σύμφωνα με τον οποίο το 2023 θα αποσυρθούν όλες οι λιγνιτικές μονάδες της, με εξαίρεση την καινούργια μονάδα Πτολεμαϊδα 5, η οποία όμως το 2025 θα αλλάξει καύσιμο και από λιγνιτική θα μετατραπεί σε φυσικού αερίου.» (...) «Ωστόσο, τόσο η ΔΕΗ όσο και η κυβέρνηση, έχουν συνδέσει την απόσυρση των λιγινιτικών μονάδων με την εφαρμογή μηχανισμού Στρατηγικής Εφεδρείας κάποιων εξ΄αυτών, δηλαδή να αποζημιώνεται η ΔΕΗ για να τις διατηρεί σε κατάσταση που να μπορούν να μπούν σε λειτουργία και να ενισχύσουν το σύστημα στην περίπτωση που υπάρχει θέμα επάρκειας και ζητηθεί η «επιστράτευσή» τους από τον ΑΔΜΗΕ.» https://energypress.gr/news/ypen-epitahynontai-oi-diadikasies-gia-tin-ypovoli-aitimatos-stratigikis-efedreias-gia-tis 

⁵«Ο Γ. Αδαμίδης, πρόεδρος της ΓΕΝΟΠ-ΔΕΗ σημείωσε ότι δεν ισχύει ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία δημιούργησε τις τεράστιες αυξήσεις στο ρεύμα, όπως ισχυρίζεται το υπουργείο Ανάπτυξης. «Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία δεν έχει ακόμη επιπτώσεις. Έρχεται κανονικά το φυσικό αέριο» ανέφερε, συμπληρώνοντας ότι το «παιχνίδι» γίνεται στη χονδρική και οι εταιρείες ενέργειας «θησαυρίζουν με ανέλπιστα κέρδη». https://energypress.gr/news/proedros-genop-dei-einai-vevaio-oti-epomeno-diastima-tha-ehoyme-reyma-me-deltio 

⁶Χθες είχαμε κατά 30,7% ακριβότερη ενέργεια από την αμέσως επόμενη ευρωπαϊκή χώρα και 434% από τη φθηνότερη. Πραγματικά, η χώρα δεν μπορεί να συνεχίσει έτσι.» (...) «Αποτελέσματα αυτών των αποφάσεων της Κυβέρνησης ήταν η βίαιη απολιγνιτοποίηση με την αντικατάσταση του λιγνίτη από το πανάκριβο φυσικό αέριο, η προβληματική λειτουργία των προγραμμάτων «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ», ο αποκλεισμός από τον ηλεκτρικό χώρο των μικρών παραγωγών και η παντελή αδιαφορία για έργα αποθήκευσης ενέργειας από Α.Π.Ε.», ισχυρίζεται βουλευτές του ΚΙΝΑΛ. https://www.worldenergynews.gr/energeia/articles/533841/g-arvanitidis-afta-einai-ta-lathi-tis-energeiakis-politikis-net-metering-gia-olous 

⁷Δηλαδή, όλη η αλυσίδα των σταδίων παραγωγής μεταφοράς και αποθήκευσης ενέργειας να είναι κατά το δυνατόν ελληνικής κατασκευής ή συμπαραγωγής, από τουρμπίνες μέχρι φωτοβολταϊκά. 

⁸Τηλεθέρμανση (Τ/Θ) ορίζεται η παροχή θέρμανσης με ειδικό δίκτυο μονωμένων αγωγών που μεταφέρουν ζεστό νερό, το οποίο θερμαίνεται σε λέβητες, συνήθως σε θερμοηλεκτρικά εργοστάσια, αρκετά μακριά από το χώρο κατανάλωσης. Είναι δηλαδή η θέρμανση των κτιρίων μιας πόλης ή ενός τμήματος της πόλης από κεντρικό καυστήρα και όχι από ατομικούς.