Ο Ελληνισμός της Μαριούπολης της Ουκρανίας

Στις  Δυτικές ακτές της Αζοφικής Θάλασσας βρίσκεται η Μαριούπολη, η Ελληνική Μαριούπολη, που κτίστηκε πριν από πολλά χρόνια από Έλληνες της Κριμαίας.

Το 1778 η Κριμαία κατεχόταν από τους Τατάρους οι οποίοι πίεζαν τους Έλληνες να αλλάξουν θρησκεία και γλώσσα, να μιλούν δηλαδή τατάρικα και να ασπαστούν τον Ισλαμισμό.

Οι Έλληνες αντιστάθηκαν και γιʼ αυτό υπέστησαν σκληρά βασανιστήρια. Οι Τάταροι έκοβαν τη γλώσσα εκείνου που άκουγαν να μιλά ελληνικά. Μπροστά στον κίνδυνο του αφελληνισμού ο Επίσκοπος Ιγνάτιος ήρθε σε επικοινωνία με την Μεγάλη Αικατερίνη και συμφώνησαν να μετακινηθεί όλος ο ελληνικός πληθυσμός της Κριμαίας και να εγκατασταθεί σε ρωσικό χριστιανικό έδαφος.

Την Άνοιξη λοιπόν του 1778 όλος ο πληθυσμός της Κριμαίας περίπου 30.000 ψυχές από 7 πόλεις (Θεοδοσία, Γιάλτα, Παντικάπαιο, Σεβαστούπολη, Ευπατόρια κλπ.) και από 55 χωριά, εγκαταλείποντας τις πατρογονικές εστίες όπου κατοικούσαν από τα πανάρχαια χρόνια και φορτώνοντας στα ζώα και στα κάρα όσα πράγματα μπορούσαν να πάρουν μαζί τους με πόνο και κλάμα – οι περιγραφές των ιστορικών είναι συγκλονιστικές – αφήνοντας τη γη της Επαγγελίας – τα παράλια της Κριμαίας με το γλυκό κλίμα και τη βλάστηση θυμίζουν τα όμορφα ελληνικά νησιά μας – συγκεντρώθηκαν στο μοναστήρι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στο κέντρο της Κριμαίας – και από κει με επικεφαλής τον Επίσκοπο Ιγνάτιο, σα νέο Μωυσή, ξεκίνησαν για το άγνωστο.

Πορεύτηκαν κατά μήκος του Δνείπερου μέχρι το σημερινό Δνιπροπετρόβσκ και ύστερα διαγράφοντας μια καμπύλη πορείας στο εσωτερικό της Ουκρανίας προχώρησαν προς τα νότια αναζητώντας θάλασσα. Και βρήκαν την Αζοφική. Εκεί σταμάτησαν. Μετρήθηκαν και τους έλειπαν 6.000. Είναι αυτοί που πέθαναν στον δρόμο από τις κακουχίες.

Στο μέρος αυτό, που ήταν στέπες, ίδρυσαν την Μαριούπολη, προς τιμήν της Παναγίας, και άλλα 12 ελληνικά χωριά, τα οποία στην πορεία του χρόνου αυξήθηκαν και σήμερα είναι 48.

Στην πόλη αυτή σήμερα και στα γύρω ελληνικά χωριά υπολογίζεται ότι διαμένουν 150.000 κάτοικοι ελληνικής καταγωγής, ξεχασμένοι από την μητέρα Πατρίδα για πολλές δεκαετίες. Δεν είναι μόνο αυτό. Από το 1938 είχε απαγορευτεί η χρήση της ελληνικής γλώσσας και είχαν κλείσει τα ελληνικά σχολεία. Γιʼ αυτό σήμερα μόνο οι γεροντότεροι στα χωριά και στην πόλη μιλούν την παλιά ελληνική μαριουπολίτικη διάλεκτο.

Το 1995 το Ελληνικό Υπουργείο Παιδείας έστειλε στις χώρες της Κοινοπολιτείας – πρώην Σοβιετικής Ένωσης – 18 εκπαιδευτικούς μεταξύ των οποίων 4 στη Μαριούπολη. Ένας απʼ αυτούς είναι και ο υπογράφων.

Στο Πανεπιστήμιο ιδρύσαμε την έδρα της ελληνικής φιλολογίας, διδάξαμε την ελληνική γλώσσα σχεδόν σε όλους τους φοιτητές και προσπαθήσαμε να μεταφέρουμε όλα τα στοιχεία του ελληνικού πολιτισμού στο χώρο που υπηρετήσαμε.

Συνεργαστήκαμε αρμονικά με τους ελληνικούς συλλόγους και την ομοσπονδία, οργανώσαμε σεμινάρια σε ομογενείς και διδάξαμε την ελληνική γλώσσα, συστήσαμε φοιτητική ομάδα αρχαίου ελληνικού θεάτρου και παρουσιάσαμε παραστάσεις στη Μαριούπολη και στην Ελλάδα, διδάξαμε τους παραδοσιακούς ελληνικούς χορούς, και τα τραγούδια μας στους φοιτητές μας, φροντίσαμε να ευαισθητοποιήσουμε υπηρεσίες, φορείς και φίλους στην Ελλάδα για τον ξεχασμένο ελληνισμό, μεριμνήσαμε για διδακτικό και εποπτικό υλικό από την Ελλάδα.

Γι' αυτό μπορούμε τώρα να πούμε ότι οι πνευματικές μάχες στη Μαριούπολη μέσα από τις οποίες όχι μόνο αναπτύσσεται το πνεύμα και εξελίσσεται ο πολιτισμός, αλλά ταυτόχρονα αναπτύσσονται και σφυρηλατούνται οι στέρεοι δεσμοί φιλίας των δυο λαών μας, Ελλήνων και Ουκρανών, κάθε μέρα κερδίζονται και περισσότερο.

Λαμβάνοντας υπόψη της έκτασης διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας στο Πανεπιστήμιο αλλά και του ενδιαφέροντος για την εκμάθησή της αισιοδοξούμε και πιστεύουμε ότι οι απόφοιτοι πτυχιούχοι του Πανεπιστημίου δάσκαλοι της ελληνικής «πορευθέντες, κατά τη φράση του Ευαγγελίου, θα μαθητεύσουν» στη φιλόξενη γη της Ουκρανίας και σύντομα η ελληνική γλώσσα, η ξεχασμένη ελληνική λαλιά, θα ξαναγυρίσει στις νέες γενιές των ομογενών μας και των φίλων μας Ουκρανών.

Δεν πρέπει όμως ποτέ να ξεχνάμε ότι απέναντι σʼ αυτή τη χώρα της Ουκρανίας και τον ευγενικό Ουκρανικό λαό έχουμε ένα παλιό ανεξόφλητο χρέος. Κάποτε, σε χρόνους χαλεπούς, όταν η χώρα μας στέναζε κάτω από τον οθωμανικό ζυγό, εκεί στην χριστιανική Ουκρανία, κατέφυγε ο ταλαίπωρος ραγιάς ζητώντας παρηγοριά και ζεστασιά. Οι παππούδες των παιδιών που φιλοξενούμε κάθε χρόνο στην Ελλάδα φιλοξένησαν κάποτε τους δικούς μας παππούδες. Εκεί σπούδασαν οι δάσκαλοι του γένους, εκεί εργάστηκαν οι μεγάλοι μας ευεργέτες κι απέκτησαν χρήματα (Μαρασλήδες, Βαρβάκης και πολλοί άλλοι) και βοηθήθηκε ο αγώνας του ʼ21, στην Οδησσό έγινε η Φιλική Εταιρεία. Τα πρώτα βήματά της η ελληνική ελευθερία τα έκανε στην Ουκρανία. Πάντα φίλοι ήμασταν μʼ αυτό τον ευαίσθητο λαό που φέρει τα ίδια χαρακτηριστικά με μας: αγάπη για τη ζωή, την ειρήνη, τη φιλία, το χορό, τη διασκέδαση. Όπως και ο ελληνικός λαός.

Στη Μαριούπολη, ανάμεσα στην πόλη και την Αζοφική θάλασσα, εκεί που εκβάλλει ο ποταμός Κάλμισος υπάρχει ένα στενό-στενό πέρασμα. Αυτό οι πρώτοι Έλληνες κάτοικοι το ονόμασαν «Θερμοπύλες». Είναι οι δικές τους Θερμοπύλες. Οι Θερμοπύλες της Αζοφικής που τις φυλάνε κι αυτές Έλληνες. Όχι οι Σπαρτιάτες, αλλά οι Θεσπιείς, οι ξεχασμένοι. Αν οι Θερμοπύλες του Καλλιδρόμου συμβολίζουν την θέληση του ανθρώπου να παραμείνει ελεύθερος, οι Θερμοπύλες της Αζοφικής συμβολίζουν τη θέληση του Έλληνα να παραμείνει Έλληνας και Χριστιανός Ορθόδοξος.

Ο Ελληνισμός αυτός που, ριζωμένος στις ακτές της Αζοφικής, δρα και δημιουργεί και κρατάει άσβεστη τη φλόγα και την αγάπη για την ελληνική πατρίδα, περιμένει τη στοργή και τη φροντίδα της μητέρας Ελλάδας αλλά και του καθενός μας ξεχωριστά.

«Ὁ δυνάμενος χωρεῖν χωρείτω» (Ματθ. 19,12).

Στη Μαριούπολη χτυπάει δυνατά η καρδιά της Ελλάδας.

Tου Θανάση Τσιτσιρίγκου, Επίτ. Καθηγητή Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Ανθρωπιστικών Σπουδών της Μαριούπολης Ουκρανίας